Παγανιστικά έθιμα στον Χριστιανισμό. ( ΧΡΗΣΤΟΣ Δ. ΛΑΖΟΣ )

Ο Χρήστος Λάζος είναι περισσότερο γνωστός, σε όσους τον γνωρίζουν, από την πολύτομη σειρά του για την τεχνολογία στην αρχαία Ελλάδα, όπως λέει και ο ίδιος στην εισαγωγή. Το βιβλίο αυτό όμως (χωρίς να έχω διαβάσει τα άλλα του βιβλία), αν και έξω από τα "νερά" του, είναι μία πολύ ευχάριστη έκπληξη.

Ο συγγραφέας περιγράφει κάποια από τα λιγότερα γνωστά έθιμα που του έχουν κάνει ιδιαίτερη εντύπωση όπως, μεταξύ άλλων, τα ανθρωπόμορφα τάματα, το δέσιμο του ανέμου, τις ανθρωποθυσίες (!), τις αιματηρές ζωοθυσίες, τα έθιμα του Δωδεκαημέρου, τον πετροπόλεμο (κι όμως ναι, είναι σχετικό με το θέμα), τα χελιδονίσματα, τις διάφορες μεθόδους "μετεωρολογικής" μαντείας, τις καταπινόμενες εικόνες (που καταπίνονται ολόκληρες από τους πιστούς!) και τους κυνοκέφαλους (άνθρωποι και άγιοι με κεφάλι σκύλου).

Είναι εντυπωσιακό το πώς μπόρεσαν κάποιες θρησκευτικές πρακτικές να διατηρηθούν στην καθημερινή ζωή του Ελληνικού λαού παρά το τεράστιο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε (χιλιάδες χρόνια) και τις αντίξοες συνθήκες. Ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον έχει η αντιμετώπιση των πρακτικών αυτών από την Χριστιανική Εκκλησία. Ενώ στην αρχή καταδίκαζε πολλές από αυτές τις πρακτικές, στο τέλος αναγκάστηκε να τις αποδεχτεί. Πολλές από αυτές κατάφερε να τις ενδύσει με έναν Χριστιανικό μανδύα, παρουσιάζοντάς τες ως Χριστιανικές, όχι όμως όλες! Για παράδειγμα έδωσε στα κάλαντα ένα Χριστιανικό περιεχόμενο, αλλάζοντας τους στίχους, όμως πώς θα μπορούσε να οικειοποιηθεί τις θυσίες; Πάντως μπορούμε να είμαστε εξ ίσου σίγουροι ότι αρκετές παραδόσεις δεν άντεξαν την πολεμική της Εκκλησίας και χάθηκαν οριστικά.

Μου έκανε εντύπωση το πόσο καλογραμμένο είναι το βιβλίο αυτό. Σοβαρό, καλά οργανωμένο και πολύ προσεγμένο, πραγματικά αποτελεί σημείο αναφοράς στα βιβλία του είδους. Από τις πρώτες σελίδες καθίσταται προφανές στον αναγνώστη ότι ο Χρήστος Λάζος κόπιασε πολύ, τόσο για να μαζέψει το υλικό όσο και για να γράψει το βιβλίο αυτό. Φαίνεται πολύ έντονα ότι δεν πρόκειται για προχειροδουλειά, αλλά αντιθέτως για πολύ σοβαρή και διεξοδική μελέτη. Η λογική είναι άρτια, τα επιχειρήματα σωστά και οι φράσεις προσεγμένες και καλά διατυπωμένες. Εκτός από σοβαρό είναι φυσικά και εξαιρετικά ενδιαφέρον. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην σας κάνουν εντύπωση μερικά από τα διαχρονικά θρησκευτικά έθιμα που περιγράφονται και αναλύονται.

Ένας από τους τομείς στους οποίους ξεχωρίζει το βιβλίο Παγανιστικά Έθιμα στον Χριστιανισμό είναι ότι ο συγγραφέας καταφέρνει να είναι αντικειμενικός στο θέμα των θρησκειών. Αντίθετα με τις περισσότερες περιπτώσεις, από κείμενα μέχρι και συζητήσεις με θέμα τον Χριστιανισμό και την αρχαία θρησκεία, όπου ο μη Χριστιανός εξυβρίζει τον Χριστιανισμό και ο Χριστιανός εξυβρίζει τους Δωδεκαθεϊστές, το βιβλίο καταφέρνει με ήπιους τόνους να εξισορροπήσει στο μέσο με γνώμονα την λογική και την αλήθεια. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν θίγονται σημαντικά θέματα ή ότι δεν αποκαλύπτονται - οδυνηρές για κάποιους - αλήθειες. Μάλιστα ενώ ο ίδιος ο Χρήστος Λάζος δηλώνει Χριστιανός δεν διστάζει να αναδείξει τα σημεία όπου ο Χριστιανισμός αντέγραψε την αρχαία θρησκεία και να τα εξετάσει ένα ένα εις βάθος.

Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε και ο επαγγελματισμός του συγγραφέα που φαίνεται στον τρόπο που χρησιμοποιεί τις πηγές του. Πρώτον παραθέτει ολόκληρο το απόσπασμα από την εκάστοτε πηγή. Αυτό μπορεί να είναι κάτι που ίσως να κουράσει ή να δυσαρεστήσει μερικούς, δείχνει όμως την πρόθεση του συγγραφέα να αποφύγει να αλλοιώσει την πληροφορία μεταφέροντάς την ο ίδιος στον αναγνώστη. Έτσι ο ίδιος ο αναγνώστης διαβάζει το απόσπασμα και σχηματίζει ιδίαν άποψη. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται και ένα πολύ συχνό φαινόμενο σε βιβλία τέτοιου είδους, όπου ο συγγραφέας ερμηνεύει το αρχικό απόσπασμα κατά το δοκούν (το οποίο φυσικά δεν παραθέτει) για να καταλήξει στα συμπεράσματα που ο ίδιος εξ αρχής επιθυμεί να καταλήξει. Το δεύτερο σημείο που θα ήθελα να τονίσω σχετικά με τις πηγές είναι ότι το κάθε απόσπασμα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας είναι μέσα σε εισαγωγικά και ξεχωρίζει από το κείμενο. Αυτό ήταν κάτι που μου άρεσε καθώς έτσι το κείμενο είναι πιο ξεκάθαρο και δεν μπερδεύεσαι όπως σε άλλα βιβλία όπου προσπαθείς να καταλάβεις αν κάτι το λέει ο ίδιος ο συγγραφέας ή εάν είναι μέρος ξένου αποσπάσματος, κάτι που πιστεύω ότι είναι εκτός των άλλων και έντιμο.

Κριτήρια Αξιολόγησης

Εμφάνιση:
Η εμφάνιση της έκδοσης αυτής αρκετά απλή. Συμπεριλαμβάνει λίγες - δυστυχώς - αλλά πολύ ενδιαφέρουσες ασπρόμαυρες φωτογραφίες.

Ευκολία ανάγνωσης:
Το βιβλίο είναι απλά γραμμένο και διαβάζεται σχετικά εύκολα, παρόλο που είναι πυκνογραμμένο λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντός του. Η χρήση της γλώσσας είναι καλή και προσεγμένη. Επειδή είναι πυκνογραμμένο και έχει πολλές σελίδες θα σας πάρει 2-3 μέρες να το διαβάσετε.

Μέγεθος:
Το βιβλίο είναι κανονικών διαστάσεων και αποτελείται από 389 σελίδες, λίγο πιο παχύ από το μέσο βιβλίο δηλαδή.

Μηνύματα:
Κατανοώντας κανείς το παρελθόν και την πορεία από το παρελθόν στο παρόν είναι ο καλύτερος τρόπος να ανοίξει το μυαλό. Η μελέτη αυτή, μακρυά από τις συνηθισμένες ακρότητες μεταξύ φανατικών, αποκαλύπτει την βαθιά σχέση του Χριστιανισμού με την αρχαία θρησκεία. Εάν κάτι μας μένει από το βιβλίο αυτό, τότε αυτό σίγουρα είναι ότι αρχίζουμε να βλέπουμε την θρησκεία μας (και όλες τις θρησκείες) με έναν διαφορετικό τρόπο από ότι πριν. Πολύ σημαντικές είναι και οι λαογραφικής φύσεως πληροφορίες που μαθαίνουμε, αποδεικνύοντας για ακόμα μία φορά πόσο ισχυρές είναι οι συνήθειες του λαού μας στο πέρασμα του χρόνου.

Τεκμηρίωση:
Ο συγγραφέας έχει κάνει πολύ καλή δουλειά τεκμηριώνοντας το έργο του χρησιμοποιώντας πλήθος έγκυρων πηγών, μεταξύ των οποίων και μερικοί μεγάλοι Έλληνες λαογράφοι (Πολίτης, Αικατερινίδης, Μέγας, και άλλοι). Τα αποσπάσματα από τις πηγές παρατίθενται αυτούσια, ώστε να μην υπάρχει καμμία αμφιβολία ως προς το περιεχόμενό τους.

Πρωτοτυπία:
Το θέμα του βιβλίου δεν είναι ιδιαίτερα πρωτότυπο, καθώς πολλά άλλα βιβλία, περιοδικά και άρθρα έχουν ασχοληθεί με το θέμα αυτό. Πάντως αυτό το βιβλίο είναι από τα πιο ποιοτικά του είδους και εξετάζει κάποια έθιμα που δεν είναι και τόσο γνωστά στο ευρύ κοινό.

Διαχρονικότητα:
Η αλήθεια είναι ότι το βιβλίο αυτό, όπως κάθε βιβλίο που μεταφέρει κάποιες πληροφορίες, από την στιγμή που κάποιος θα το διαβάσει δεν θα το ξαναδιαβάσει για αρκετό καιρό. Πάντως πιστεύω ειλικρινά ότι αυτό το βιβλίο, κυρίως λόγω της πολύ ποιοτικής και ενδιαφέρουσας δουλειάς που έχει γίνει, θα έπρεπε να υπάρχει στην βιβλιοθήκη σας.

Βιβλιοκριτική από τον/την χρήστη: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Στην διάρκεια των ιστορικών περιόδων που έχουν υπάρξει, από την προϊστορική εποχή έως σήμερα, ένας από τους κατ'έξοχήν κρίκους Ελληνικότητας είναι η παρουσία και η συνέχεια (η διαχρονία) πολλών παγανιστικών ηθών και εθίμων.

Αποτελώντας ψυχολογική ανάγκη, αυτά τα δια ζώσης ψυχογραφήματα των άλλοτε κυνηγετικών και αγροτικών κοινωνιών έχουν διεμβολίσει τις ιστορικές περιόδους και πέρα από τα επίκτητα χαρρακτηριστικά των περιόδων αυτών, αποδεικνύουν την δύναμη των εθίμων. Αλλά και την ταυτότητα, απί του προκειμένου, την "Ελληνικότητα" των πλυθησμών του Ελλαδικού χώρου και όχι μόνο. Ο Χριστιανισμός παρά τις προσπάθειές του να τα εξαφανίσει, τελικά τα αποδέχτηκε, είτε με κάποια δόση ανοχής είτε με την πλήρη κάλυψή της υπό τον μανδύα του. "Ανάγκα και οι θεοί πείθονται".

Πέρα όμως από τις όποιες θρησκευτικές πεποιθήσεις αποδεικνύεται ότι ο ελληνικός λαός, τόσο δεισιδαίμων και τόσο πλούσιος σε φαντασία, εξακολουθεί να είναι ο ίδιος. Αλλά μέχρι πότε;... (...Παγκοσμιοποίηση γάρ).


ΠΑΓΑΝΙΣΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ
Συγγραφέας: ΧΡΗΣΤΟΣ Δ. ΛΑΖΟΣ
Εκδόσεις: ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ
Σελίδες: 389
Τιμή: 16.65
Κατηγορία: ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Έτος έκδοσης: 2007