The chromatic Circle - Ο Χρωματικός Κύκλος.

Ο χρωματικός κύκλος βασίζεται πάνω στην θεωρία των χρωμάτων και στην θεωρία του φυσικού φωτός. Πάνω στον χρωματικό κύκλο αποτυπώνονται όλα τα χρώματα όπως αυτά προκύπτουν από την ανάλυση του λευκού φωτός.
Όπως ήδη έχει αναφερθεί ο πρώτος που δημιούργησε τον χρωματικό κύκλο ήταν ο Isaac Newton και στην συνέχεια τον τελειοποίησε ο Johann Wolfgang Goethe Άλλοι που ανέπτυξαν την μελέτη των χρωμάτων ήταν οι J.C. LeBlon (1731), Morris Harris (1766), ο Michel Jacobs το 1923 με το βιβλίο του «Η Τέχνη του Χρώματος» και ο Μ. E. Chevreul το 1861 με το βιβλίο The Laws of Contrast of Colour παρουσιάζουν, εξελήσουν και θέτουν τις βάσεις της χρωματικής θεωρίας.
Με βάση τις θεωρίες αυτές και ιδιαίτερα αυτή του Μ. E. Chevreul ο χρωματικός κύκλος, εκτός από την ανάλυση των χρωμάτων, δείχνει και τις σχέσεις που υπάρχει μεταξύ τους. Με τον τρόπο αυτό υποδεικνύούν τη σωστή χρήση και μίξη καθώς και τον αρμονικό συνδυασμό των χρωμάτων.

Τα χρώματα πάνω στον χρωματικό κύκλο είναι ομαδοποιημένα σύμφωνα με:
τη σχέση τους, διακρίνονται σε πρωτεύοντα, δευτερεύοντα και ενδιάμεσα.
την έντασή τους, διακρίνονται σε ψυχρά, θερμά και ουδέτερα
τη θέση τους πάνω στο χρωματικό κύκλο, διακρίνονται σε συμπληρωματικά και αναλογικά
το μέσο από το οποίο παράγονται, διακρίνονται σε προσθετικά και αφαιρετικά.

Χρωματικός κύκλος με τα πρωτεύοντα και τα δευτερεύοντα χρώματα:

Πρωτεύοντα Χρώματα:

Τα πρωτεύοντα χρώματα είναι το κόκκινο, το κίτρινο και το μπλε. Τα χρώματα αυτά δεν μπορούν να δημιουργηθούν από την μίξη άλλων χρωμάτων. Αντίθετα, όλα τα υπόλοιπα χρώματα τα δευτερεύοντα και τα ενδιάμεσα δημιουργούνται από την μίξη των τριών πρωτευόντων χρωμάτων.

Δευτερεύοντα Χρώματα:

Τα δευτερεύοντα χρώματα είναι το πράσινο, το πορτοκαλί και το βιολέ. Τα δευτερεύοντα χρώματα δημιουργούνται από την μίξη δύο πρωτευόντων χρωμάτων. Το κάθε δευτερεύον χρώμα παράγεται από τα δύο πρωτεύοντα χρώματα που αριστερά και δεξιά του πάνω στον χρωματικό κύκλο.
Έτσι, η μίξη του κόκκινου και το κίτρινου δίνει το πορτοκαλί, αντίστοιχα η μίξη του κίτρινου και του μπλε δίνει το πράσινο και τέλος η μίξη του μπλε και του κόκκινου δίνει το βιολέ.

Χρωματικός κύκλος με τα πρωτεύοντα, τα δευτερεύοντα και τα ενδιάμεσα χρώματα:

Ενδιάμεσα Χρώματα:

Τα ενδιάμεσα χρώματα παράγονται από την μίξη ενός δευτερεύοντος με ένα πρωτεύον χρώμα.

Μερικά παραδείγματα ενδιάμεσων χρωμάτων είναι:

Αν στο βιολέ προστεθεί κόκκινο τότε παράγεται ένα έντονο βιολέ που κοκκινίζει, ενώ αν στο πράσινο προστεθεί κίτρινο τότε παράγεται ένα ανοιχτό πράσινο που περισσότερο κιτρινίζει.

Ψυχρά Χρώματα:

Τα ψυχρά χρώματα είναι το πράσινο, το μπλε, το βιολέ και τα παράγωγά τους.
Αυτά τα χρώματα ονομάζονται «Ψυχρά» επειδή πλησιάζουν προς τις αποχρώσεις του πάγου και του νερού.
Τα ψυχρά χρώματα συνήθως δίνουν μια αίσθηση δροσιάς επειδή έχουν την ικανότητα να μειώνουν την ταχύτητα της κυκλοφορίας του αίματος και να ρίχνουν την θερμοκρασία του σώματος.
Ένα παράδειγμα χρήσης των ψυχρών χρωμάτων είναι ο παρακάτω πίνακας του Claude Monet, που παρουσιάζει την επιφάνεια μιας λίμνης με νούφαρα.

Θερμά Χρώματα:

Τα θερμά χρώματα είναι το κόκκινο, το πορτοκαλί, το κίτρινο και τα παράγωγά τους.
Αυτά τα χρώματα ονομάζονται «Θερμά» επειδή πλησιάζουν προς τις αποχρώσεις του ήλιου και της φωτιάς.
Τα θερμά χρώματα συνήθως δίνουν μια αίσθηση ζέστης επειδή έχουν την ικανότητα να αυξάνουν την ταχύτητα της κυκλοφορίας του αίματος και να ανεβάζουν την θερμοκρασία του σώματος.
Ένα παράδειγμα χρήσης των ψυχρών χρωμάτων είναι ο παρακάτω πίνακας του Vincent van Gogh, που παρουσιάζει βάζο με ηλιοτρόπια.

Ουδέτερα Χρώματα - Μαύρο και άσπρο:

Τα ουδέτερα ή γήινα χρώματα συνήθως δεν εμφανίζονται πάνω στον χρωματικό κύκλο.

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν το μαύρο, το γκρι, το καφέ και το μπεζ.

Τα ουδέτερα χρώματα δημιουργούνται από τις παρακάτω μίξεις:
* Την μίξη των συμπληρωματικών χρωμάτων
* Την μίξη τριών πρωτευόντων χρωμάτων συν την προσθήκη μαύρου ή άσπρου.

Συμπληρωματικά Χρώματα:

Τα συμπληρωματικά χρώματα βρίσκονται στις ακριβώς απέναντι θέσεις πάνω στον χρωματικό κύκλο. Τα συμπληρωματικά χρώματα είναι ζευγάρια τα οποία αποτελούνται συνήθως από ένα πρωτεύον και ένα δευτερεύον χρώμα ή από τις τονικές τους αποκλείσεις. Γενικά τα συμπληρωματικά ζευγάρια μοιράζονται χρώματα που δεν έχουν κάτι κοινό μεταξύ τους και για το λόγο αυτό δημιουργούν ισχυρές αντιθέσεις. Το σύνολο των χρωμάτων από τα οποία δημιουργείται κάθε ζευγάρι συμπληρωματικών παραπέμπει πάντα στα τρία πρωτεύοντα (κόκκινο, κίτρινο, μπλε). Για παράδειγμα το συμπληρωματικό του κόκκινου είναι το πράσινο το οποίο φτιάχνεται από την μίξη του μπλε και του κίτρινου.

Αναλογικά Χρώματα:

Τα αναλογικά χρώματα βρίσκονται το ένα δίπλα στο άλλο πάνω στον χρωματικό κύκλο. Τα χρώματα αυτά έχουν στενή σχέση μεταξύ τους διότι το κάθε ένα δημιουργείται από την μίξη του προηγούμενου με το επόμενο. Για παράδειγμα όλα τα χρώματα μεταξύ του μπλε και του πράσινου περιέχουν και τα δύο αυτά χρώματα στην σύστασή τους σε διαφορετικά ποσοστά. Το κόκκινο, το πορτοκαλί και το κίτρινο είναι αναλογικά επειδή το κόκκινο και το κίτρινο φτιάχνουν το πορτοκαλί. Όταν ένα χρώμα αποκτά την απόχρωση ενός άλλου χρώματος αποκτά και κάποια από τα χαρακτηριστικά του, γίνεται δηλαδή συγγενικό με το άλλο χρώμα. Όταν η απόχρωση πλησιάζει πολύ το άλλο χρώμα η συγγένεια μεγαλώνει και η παράθεση των δύο χρωμάτων μας δίνει ένα σύνολο ευχάριστο, ήσυχο και αρμονικό.

Προσθετικά Χρώματα (Additive color):

Στην περίπτωση αυτή αναφερόμαστε σε χρώματα που παράγονται από δέσμες φωτός.
Τα βασικά χρώματα σε αυτή την κατηγορία είναι το κόκκινο, το πράσινο και το μπλε.
Όταν τα χρώματα αυτά αναμειχθούν και προβληθούν σε μια σκοτεινή επιφάνεια παράγουν λευκό φως.
Με την λογική των προσθετικών χρωμάτων εφαρμόζεται στην οθόνη του υπολογιστή τύπου CRT, η οποία λειτουργεί με δέσμες φωτός και υποστηρίζει την χρωματική παλέτα RGB.

Αφαιρετικά χρώματα (subtractive color):

Τα αφαιρετικά χρώματα έχουν δύο εφαρμογές. Η πρώτη εφαρμογή είναι στην ζωγραφική.
Όπου οι καλλιτέχνες αναμιγνύουν τις χρωστικές ουσίες οι οποίες έχουν τρεις βασικές αποχρώσεις κόκκινη, κίτρινη και μπλε. Η δεύτερη εφαρμογή είναι στα μελάνια των εκτυπωτών.
Στην περίπτωση αυτή τα βασικά μελάνια είναι το θαλασσί (Cyan), το magenta και το κίτρινο. Σε κάθε μια από τις δύο εφαρμογές από την μίξη των βασικών χρωμάτων προκύπτουν όλες οι υπόλοιπες αποχρώσεις.
Επιπλέον, η μίξη και των τριών βασικών χρωμάτων παράγει το μαύρο χρώμα.

Πηγές:
• «Χρωματική» - Σπύρος Διαμαντίδης
• «Εισαγωγή στην εικαστική γλώσσα» - Όλγα Κοζάκου Τσιάρα
• «Το χρώμα και τα μυστικά του» - Λεωνίδας Δάκης Δημητρέλης
• «Η αρμονία των χρωμάτων» - Studio Books
• «Αισθητική» - Ε. Π. Παπανούτσος
• «Color Harmony» - Hideaki Chijiiwa

Αναδημοσίευση άρθρου από το Graffic Notes: